Twitte
راز گرم شدن «حمام شیخ.بهایی» تنها با یک شمع
گرمابه.های تاریخی اصفهان همچون حمام علی قلی آقا و حمام شیخ.بهایی با معماری زیبای درونی و فضاهای مختلفی مانند استخری برای .آب.تنی، مکانی با سنگ. مرمر خاص برای ماساژ دادن کمر، مکان.هایی برای استراحت، صرف غذا و نوشیدن گلاب اصفهانی بخشی از تمدن عظیم و دقت بالای ایرانیان در ساخت هرگونه بنایی را نشان می.دهد.
در این میان معماری عجیب برخی حمام.های اصفهان مانند حمام شیخ.بهایی سال.ها همچون معمایی تو در تو ذهن کنجکاو جهانیان را به خود مشغول کرده بود چرا که این حمام دو راز شگفت با خود داشت؛ یکی اینکه آب این حمام تنها با یک شمع گرم می شده و دیگر اینکه این شمع همواره روشن بوده است.
بنا بر نقلی مشهور زمانی که تعدادی محقق انگلیسی می.خواستند راز گرم شدن این حمام به کمک شمع را بفهمند با دستکاری در معماری بنا باعث شدند که شمع حمام نیز با مشکل مواجه شود و از آن زمان دیگر این شمع. روشن نشده. است.
راز حمام شیخ.بهایی چه بود؟
ساختمان حمام شیخ بهایی مربوط به دوره صفوی - قاجار است و در تاریخ 29 تیر 1377 با شمارهٔ ثبت 2063 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این حمام با استفاده از یک سیستم پیچیده مهندسی به مدت طولانی تنها با یک شمع روشن می.شده است.
درباره چگونگی گرم شدن این حمام به کمک شمع شایعات فراوانی وجود دارد، اما تنها نظریه قابل قبول درباره این حمام این است که یک سیستم سفالینه لوله کشی زیرزمینی در حد فاصل آبریزگاه مسجد جامع و این حمام وجود داشته که با روش مکش طبیعی، گازهایی مانند متان و اکسیدهای گوگردی را به مشعل خزینه حمام هدایت می.کرده و این گازها به عنوان منبع گرما در مشعل خزینه می.سوخته است.
این احتمال وجود دارد که این گازها به طور مستقیم از مواد زاید دفع شده در خود حمام جمع آوری می.شده است.
در جریان مرمت خانه شیخ بهایی که در نزدیکی گرمابه قرار دارد در کف زمین تنپوشه.های سفالی و چاه.های مرتبطی پیدا شده که احتمال دارد مربوط به طراحی حمام باشد.
همچنین با مطالعات باستان.شناسی در این منطقه مشخص شد که فاضلاب شهر اصفهان توسط لوله.های جمع آوری فاضلاب وارد خزینه حمام می.شده است.
در واقع شیخ بهایی طبق محاسباتی دقیقی خزینه حمام را به گونه.ای طراحی کرده بود که فاضلاب این مکان تبدیل به گاز متان شود.
همچنین بخشی از لجن.های ته نشین شده در این مکان برای تولید بیوگاز مورد استفاده قرار می.گرفت، بدین شکل که شیخ بهایی با محاسباتی حجم لجن مورد نیاز برای تولید بیوگاز را مشخص کرده بود و گاز تولید شده به وسیله شعله.هایی مخزن آب حمام را گرم می.کرد.
بنابراین آب این حمام با سیستم «دم و گاز» یعنی به کمک گاز متان فاضلاب مسجد جامع و چکیدن روغن عصارخانه شیخ بهایی (عصارخانه محلی برای تهیه روغن از دانه.های روغن بوده است) در مجاورت حمام روشن می.شده است.
چگونه یک شمع می.تواند یک مخزن آب را گرم کند؟
اما سوال بعدی این است که چگونه یک شمع می.تواند یک مخزن آب را گرم کند؟
در سال.های اخیر یک مخترع مشهدی پس از 300 سال با شبیه سازی حمام شیخ بهایی به راز این موضوع پی برد.
علی.اصغر برهمند، رئیس انجمن مخترعان خراسان رضوی و طراح شبیه سازی حمام شیخ بهایی مدعی شد که منبع آب این گرمابه از طلا بوده و با توجه به این که طلا رساناترین فلز انتقال گرما است، با حرارت کم انرژی زیادی تولید و آب منبع گرم می.شده است.
در طرح شبیه سازی شده به علت دسترسی نداشتن به طلا از مس استفاده شده که در حمام منازل هم قابل استفاده است و موجب صرفه جویی 30 درصدی در مصرف سوخت می.شود.
این اثر پژوهشی که به تایید انجمن مخترعان خراسان رضوی رسیده موفق به کسب دو نشان طلای سوئیس در سال 2006 و مدال طلای مسکو 2007 شده است.
*. حمّام علی قلی آقا و استخری با حوضچه ضدعفونی پا
این حمام مانند دیگر بناهای تاریخی ایران دارای معماری با ارزشی دارد و در نوع خود قابل توجه است.
از نکات بسیار با اهمیت این بنای تاریخی قرار گیری آن در دل بافت یک محله با عناصر متفاوت است و لازم به ذکر است که این حمام تا 50 سال پیش مورد استفاده مردم اصفهان بوده است.
این حمام دارای فضاهای تاسیساتی مانند انبار سوخت، گاو رو (محل کشیدن آب از چاه ) و کانال.های گربه.رو (محل.هایی به صورت کانال در زیر فضاهای حمام قرار گرفته که ضمن رد شدن تنبوشه.ها حرارت را نیز به کف حمام منتقل می.کردند) می.شود.
بنای حمام شامل دو حمام بزرگ و کوچک و فضای چال.حوض است.
هر یک از این دو حمام از دو بخش اصلی سربینه و گرم.خانه تشکیل یافته است، به طوری که در آن دوره مردان و زنان به صورت جداگانه می.توانستند از آن استفاده کنند.
شکل قاعده سربینه حمام بزرگ، به شکل هشت ضلعی منتظم طراحی شده و در اطراف سربینه سکوهایی طراحی شده که فضاهای پشت آنها با طاق.نماهای مدور تزئین یافته و همچنین گنبد میانی سربینه بر هشت ستون بزرگ سنگی استوار است.
تزئینات سقف حمام به صورت رسمی.بندی است و نورگیرهای سقف به صورت منظم از فضای اطراف به سمت مرکز سقف به صورت منظم طراحی شده.اند که در مواقع مختلف روز با ایجاد سایه روشن بر زیبائی تزئینات سقف می.افزاید.
آب این حمام از مادی منشعب از آب زاینده رود تامین می.شده است.
حمام علی قلی آقا دارای تزئینات و نقاشی..هایی از سه دوره تاریخی صفوی با تلفیقی از کاشی.کاری و آهکبری، نقاشی و کاشی.کاری قاجار و نقاشی کوچه بازاری دوره پهلوی است که این مجموعه تزئینات از جاذبه.های بسیار در خور توجه این حمام تاریخی است .
از آنجا که این بنا پس از احداث در دوره.های بعدی نیز مورد استفاده قرار می.گرفته تعمیرات و یا الحاقاتی به صورت نادرست در بنا صورت پذیرفته است که در هنگام مرمت تمام آنها اصلاح شده و با لایه برداری بین سه تا پنج لایه پس از رسیدن به اولین لایه تزئینات دوره.های مختلف حمام قابل دسترسی باشد.
این بنا هم اکنون به صورت موزه در معرض دید عموم گردشگران قرار گرفته است.
جالب اینجاست که در کنار استخری که افراد پس از استحمام در آن آب.تنی می.کردند مانند استخرهای امروزی حوضچه آب آهکی برای ضدعفونی پا وجود داشته که اوج تمدن ایرانی را از گذشته.های دور تاکنون نشان می.دهد.
از جمله دیگر حمام.های معروف دیگر اصفهان می.توان به حمام شاهزاده.ها، در بازار صباغان اصفهان، حمام بیگدلی در شمال شرقی میدان نقش جهان، حمام خواجو در مغرب چهارباغ صدر اصفهان، حمام شیخ لطف.الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان، حمام تراش.ها در نزدیکی مسجد جامع عتیق، حمام مشیرالملک و حمام شیرعلی اشاره کرد.
گفتنی است در محله خواجوی اصفهان حدود بیست حمام وجود داشته است.
به طور کلی در زمان صفویه 273 باب حمام در اصفهان وجود داشته که بعضی از این حمام.ها هنوز دایر است و بسیاری از آن خراب و متروک شده است.
گرمابه.های تاریخی اصفهان همچون حمام علی قلی آقا و حمام شیخ.بهایی با معماری زیبای درونی و فضاهای مختلفی مانند استخری برای .آب.تنی، مکانی با سنگ. مرمر خاص برای ماساژ دادن کمر، مکان.هایی برای استراحت، صرف غذا و نوشیدن گلاب اصفهانی بخشی از تمدن عظیم و دقت بالای ایرانیان در ساخت هرگونه بنایی را نشان می.دهد.
در این میان معماری عجیب برخی حمام.های اصفهان مانند حمام شیخ.بهایی سال.ها همچون معمایی تو در تو ذهن کنجکاو جهانیان را به خود مشغول کرده بود چرا که این حمام دو راز شگفت با خود داشت؛ یکی اینکه آب این حمام تنها با یک شمع گرم می شده و دیگر اینکه این شمع همواره روشن بوده است.
بنا بر نقلی مشهور زمانی که تعدادی محقق انگلیسی می.خواستند راز گرم شدن این حمام به کمک شمع را بفهمند با دستکاری در معماری بنا باعث شدند که شمع حمام نیز با مشکل مواجه شود و از آن زمان دیگر این شمع. روشن نشده. است.
راز حمام شیخ.بهایی چه بود؟
ساختمان حمام شیخ بهایی مربوط به دوره صفوی - قاجار است و در تاریخ 29 تیر 1377 با شمارهٔ ثبت 2063 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این حمام با استفاده از یک سیستم پیچیده مهندسی به مدت طولانی تنها با یک شمع روشن می.شده است.
درباره چگونگی گرم شدن این حمام به کمک شمع شایعات فراوانی وجود دارد، اما تنها نظریه قابل قبول درباره این حمام این است که یک سیستم سفالینه لوله کشی زیرزمینی در حد فاصل آبریزگاه مسجد جامع و این حمام وجود داشته که با روش مکش طبیعی، گازهایی مانند متان و اکسیدهای گوگردی را به مشعل خزینه حمام هدایت می.کرده و این گازها به عنوان منبع گرما در مشعل خزینه می.سوخته است.
این احتمال وجود دارد که این گازها به طور مستقیم از مواد زاید دفع شده در خود حمام جمع آوری می.شده است.
در جریان مرمت خانه شیخ بهایی که در نزدیکی گرمابه قرار دارد در کف زمین تنپوشه.های سفالی و چاه.های مرتبطی پیدا شده که احتمال دارد مربوط به طراحی حمام باشد.
همچنین با مطالعات باستان.شناسی در این منطقه مشخص شد که فاضلاب شهر اصفهان توسط لوله.های جمع آوری فاضلاب وارد خزینه حمام می.شده است.
در واقع شیخ بهایی طبق محاسباتی دقیقی خزینه حمام را به گونه.ای طراحی کرده بود که فاضلاب این مکان تبدیل به گاز متان شود.
همچنین بخشی از لجن.های ته نشین شده در این مکان برای تولید بیوگاز مورد استفاده قرار می.گرفت، بدین شکل که شیخ بهایی با محاسباتی حجم لجن مورد نیاز برای تولید بیوگاز را مشخص کرده بود و گاز تولید شده به وسیله شعله.هایی مخزن آب حمام را گرم می.کرد.
بنابراین آب این حمام با سیستم «دم و گاز» یعنی به کمک گاز متان فاضلاب مسجد جامع و چکیدن روغن عصارخانه شیخ بهایی (عصارخانه محلی برای تهیه روغن از دانه.های روغن بوده است) در مجاورت حمام روشن می.شده است.
چگونه یک شمع می.تواند یک مخزن آب را گرم کند؟
اما سوال بعدی این است که چگونه یک شمع می.تواند یک مخزن آب را گرم کند؟
در سال.های اخیر یک مخترع مشهدی پس از 300 سال با شبیه سازی حمام شیخ بهایی به راز این موضوع پی برد.
علی.اصغر برهمند، رئیس انجمن مخترعان خراسان رضوی و طراح شبیه سازی حمام شیخ بهایی مدعی شد که منبع آب این گرمابه از طلا بوده و با توجه به این که طلا رساناترین فلز انتقال گرما است، با حرارت کم انرژی زیادی تولید و آب منبع گرم می.شده است.
در طرح شبیه سازی شده به علت دسترسی نداشتن به طلا از مس استفاده شده که در حمام منازل هم قابل استفاده است و موجب صرفه جویی 30 درصدی در مصرف سوخت می.شود.
این اثر پژوهشی که به تایید انجمن مخترعان خراسان رضوی رسیده موفق به کسب دو نشان طلای سوئیس در سال 2006 و مدال طلای مسکو 2007 شده است.
*. حمّام علی قلی آقا و استخری با حوضچه ضدعفونی پا
این حمام مانند دیگر بناهای تاریخی ایران دارای معماری با ارزشی دارد و در نوع خود قابل توجه است.
از نکات بسیار با اهمیت این بنای تاریخی قرار گیری آن در دل بافت یک محله با عناصر متفاوت است و لازم به ذکر است که این حمام تا 50 سال پیش مورد استفاده مردم اصفهان بوده است.
این حمام دارای فضاهای تاسیساتی مانند انبار سوخت، گاو رو (محل کشیدن آب از چاه ) و کانال.های گربه.رو (محل.هایی به صورت کانال در زیر فضاهای حمام قرار گرفته که ضمن رد شدن تنبوشه.ها حرارت را نیز به کف حمام منتقل می.کردند) می.شود.
بنای حمام شامل دو حمام بزرگ و کوچک و فضای چال.حوض است.
هر یک از این دو حمام از دو بخش اصلی سربینه و گرم.خانه تشکیل یافته است، به طوری که در آن دوره مردان و زنان به صورت جداگانه می.توانستند از آن استفاده کنند.
شکل قاعده سربینه حمام بزرگ، به شکل هشت ضلعی منتظم طراحی شده و در اطراف سربینه سکوهایی طراحی شده که فضاهای پشت آنها با طاق.نماهای مدور تزئین یافته و همچنین گنبد میانی سربینه بر هشت ستون بزرگ سنگی استوار است.
تزئینات سقف حمام به صورت رسمی.بندی است و نورگیرهای سقف به صورت منظم از فضای اطراف به سمت مرکز سقف به صورت منظم طراحی شده.اند که در مواقع مختلف روز با ایجاد سایه روشن بر زیبائی تزئینات سقف می.افزاید.
آب این حمام از مادی منشعب از آب زاینده رود تامین می.شده است.
حمام علی قلی آقا دارای تزئینات و نقاشی..هایی از سه دوره تاریخی صفوی با تلفیقی از کاشی.کاری و آهکبری، نقاشی و کاشی.کاری قاجار و نقاشی کوچه بازاری دوره پهلوی است که این مجموعه تزئینات از جاذبه.های بسیار در خور توجه این حمام تاریخی است .
از آنجا که این بنا پس از احداث در دوره.های بعدی نیز مورد استفاده قرار می.گرفته تعمیرات و یا الحاقاتی به صورت نادرست در بنا صورت پذیرفته است که در هنگام مرمت تمام آنها اصلاح شده و با لایه برداری بین سه تا پنج لایه پس از رسیدن به اولین لایه تزئینات دوره.های مختلف حمام قابل دسترسی باشد.
این بنا هم اکنون به صورت موزه در معرض دید عموم گردشگران قرار گرفته است.
جالب اینجاست که در کنار استخری که افراد پس از استحمام در آن آب.تنی می.کردند مانند استخرهای امروزی حوضچه آب آهکی برای ضدعفونی پا وجود داشته که اوج تمدن ایرانی را از گذشته.های دور تاکنون نشان می.دهد.
از جمله دیگر حمام.های معروف دیگر اصفهان می.توان به حمام شاهزاده.ها، در بازار صباغان اصفهان، حمام بیگدلی در شمال شرقی میدان نقش جهان، حمام خواجو در مغرب چهارباغ صدر اصفهان، حمام شیخ لطف.الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان، حمام تراش.ها در نزدیکی مسجد جامع عتیق، حمام مشیرالملک و حمام شیرعلی اشاره کرد.
گفتنی است در محله خواجوی اصفهان حدود بیست حمام وجود داشته است.
به طور کلی در زمان صفویه 273 باب حمام در اصفهان وجود داشته که بعضی از این حمام.ها هنوز دایر است و بسیاری از آن خراب و متروک شده است.
نظر